“Dia sangat suka pergi ke sekolah, hati saya runtuh bila saya dapat tahu berita ini,” – Si ibu
Angkara Birokrasi Kewarganegaraan Malaysia, Kanak-Kanak 9 Tahun Di Lawas Dilarang Teruskan Persekolahan. Menurut penyata Universal Declaration of Human Right (UDHR) United Nations, pendidikan diisytiharkan sebagai hak asasi manusia dan merupakan sebuah keperluan yang sangat penting. Setiap manusia berhak mendapatkan pendidikan tanpa mengira latar belakang, warna kulit, status sosial dan terutama sekali status kewarganegaraan.
Dalam hak pendidikan yang disenaraikan oleh United Nations, pendidikan peringkat rendah mestilah diberikan secara wajib, percuma, dan menyeluruh kepada setiap individu.
Bukan warganegara Malaysia, tak boleh sekolah di Malaysia (walaupun sekolah rendah)
Menyedihkan, perkara sebaliknya masih berlaku di Malaysia. Terbaru, kanak-kanak 9 tahun di Lawas yang bernama Jeanny Lianna Ating dihalang untuk meneruskan persekolahan di peringkat pendidikan rendah kerana status kewarganegaraannya yang bukan warganegara Malaysia.
Ibunya, Ruran Lukas memberitahu pemberita bahawa beliau menerima mesej daripada pihak sekolah memaklumkan bahawa anaknya yang sepatutnya memasuki darjah 2 tahun ini, dihalang meneruskan persekolahan kerana status kewarganegaraannya yang bukan warganegara Malaysia.
Beliau berasa kecewa dan sedih dengan makluman tersebut memandangkan anaknya suka pergi ke sekolah dan bergaul dengan rakan-rakan. Sebagai seorang ibu yang sedih mengenangkan masa depan anaknya, beliau menghadapi masa yang sukar untuk menerangkan kepada anaknya bahawa dia tidak dapat lagi ke sekolah kerana kerakyatannya.
Status kewarganegaraan anak-anak Ruran menjadi perjalanan yang panjang dan sukar hanya kerana statusnya yang berwarganegara Indonesia. Meskipun Ruran dilahirkan dan dibesarkan di Malaysia seumur hidupnya, namun sijil kelahirannya menyatakan bahawa beliau bukan warganegara Malaysia kerana kedua-dua ibu bapanya merupakan warganegara Indonesia.
Lima daripada enam anak Ruran dinafikan hak pendidikan kerana tiada dokumen pengenalan diri Malaysia
Ruran yang kini berusia 40 tahun berkahwin dengan suaminya, Ating Agong yang berusia 55 tahun. Selain Jeanny, mereka mempunyai 5 lagi anak (lahir pada tahun 1998, 2000, 2001, 2004, dan 2019) yang hampir kesemuanya dihalang ke sekolah kerana isu yang sama – birokrasi kewarganegaraan.
Pasangan ini hanya mendaftarkan perkahwinan mereka pada tahun 2016 kerana birokrasi isu kewarganegaraan Ruran. Birokrasi ini menyebabkan urusan pendaftaran perkahwinan mereka menerusi adat Lun Bawang dan Jabatan Pendaftaran Negara (JPN) menjadi sukar dan lambat.
Disebabkan status perkahwinan mereka yang lewat didaftarkan, kesemua anak mereka yang dilahirkan sebelum tahun 2016 dihalang untuk ke sekolah kerana tidak mempunyai identiti pengenalan diri, termasuklah si kecil Jeanny.
Anak sulung dan anak kedua mereka, yang kini masing-masing berusia 24 dan 22 tahun bersekolah sehingga ke Tingkatan 3 sahaja, dan dihalang untuk menduduki Penilaian Menengah Rendah (PMR) dan Pentaksiran Tingkatan Tiga (PT3). Manakala, anak ketiga mereka yang kini berusia 21 tahun dihalang untuk bersekolah di sekolah menengah kerana tidak mempunyai dokumen pengenalan diri. Anak keempat mereka pula tidak sempat menghabiskan pendidikan rendah sebelum Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR).
Dan kini, naratif yang sama berulang untuk anak kelima mereka, Jeanny.
Menurut suami Ruran, Ating, hanya anak bongsu mereka yang lahir pada tahun 2019 bergelar warganegara Malaysia.
Proses kewarganegaraan Jeanny mengambil masa 6 tahun, terlalu lewat untuk kembali semula ke sekolah
Ibarat sudah jatuh ditimpa tangga, perkara yang paling mengecewakan pasangan ini adalah tentang anak-anak mereka dinafikan hak untuk mendapatkan akses pendidikan di sekolah secara total meskipun tertera dalam sijil kelahiran Jeanny bahawa bapanya warganegara Malaysia. Malah, mereka diberitahu oleh Pejabat Pendidikan Daerah Lawas bahawa mereka perlu menyelesaikan urusan dokumentasi Jeanny sebelum kanak-kanak itu dibenarkan untuk kembali ke sekolah.
Bapa Jeanny menegaskan bahawa tiada ibu bapa yang sanggup melihat kehidupan anak mereka huru hara. Hanya melalui pendidikan saja yang mampu memberikan mereka masa depan yang cerah. Sedia maklum akan pendidikan bahawa hak asas untuk setiap manusia, ibu bapa malang ini berharap agar anak mereka dapat menikmati hak tersebut dengan bebas.
Isu kewarganegaraan – bukan masalah individu, sebaliknya masalah negara
Masalah keciciran persekolahan ini tentunya memberi kesan yang besar kepada negara di masa hadapan. Sejarah dunia serta peradaban telah membuktikan bahawa akses pendidikan adalah jalan keluar untuk keluar daripada belenggu kemiskinan dan masalah sosial yang membelenggu institusi masyarakat.
Lebih membimbangkan, anak-anak yang dipinggirkan daripada sistem pendidikan ini cenderung untuk terjebak dalam aktiviti jenayah dan perkahwinan bawah umur yang akhirnya akan menyumbang kepada keganasan rumah tangga, kehidupan anak kecil yang tidak kondusif, serta masalah kehidupan yang berantai dan tidak berkesudahan.
Kisah Jeanny hanya salah satu daripadanya. Barangkali peratusan kisah kanak-kanak seperti ini di Malaysia, terutamanya di Sabah dan Sarawak lebih banyak daripada yang kita sangkakan. Hanya kerana ia tidak tersebar luas di media sosial, tidak bermaksud isu ini harus dipandang sepi dan remeh.
Kewarganegaraan tidak sepatutnya menjadi penghalang untuk sesiapa sahaja mendapatkan pendidikan, apatah lagi di peringkat pendidikan rendah.
